Je kent het wel, je valt bijna in slaap en dan zoemt er opeens zo’n vervelende mug in je oor. Om nog maar niet van die jeuk te spreken! We slepen van alles aan om ze weg te houden: vieze sprays, citroenkaarsen en horren. Toch spelen ook muggen een belangrijke rol in ons ecosysteem.
Over de hele wereld zijn er wel zo’n drieduizend verschillende soorten muggen. Ons eigen kikkerlandje telt zo’n 34 muggensoorten. Ze zijn klein, hebben zes pootjes en antennes waar ze mee kunnen ruiken. Het vervelende zoemende geluid wordt veroorzaakt door de vleugels van de mug. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, steken muggen niet, maar bijten ze. Wij zoeken uit wat het nut is van de mug en hoe je een muggenplaag tegengaat!
Wat is het nut van muggen?
We zijn het erover eens dat muggen mateloos irritant kunnen zijn. Maar net als alle andere levende wezens, vervullen muggen ook een belangrijke rol in ons ecosysteem:
Voedselketen
Muggen zijn een belangrijke schakel in de voedselketen. De muggenlarf groeit op in het water en eet daar bacteriën. De larven en de muggen zelf zijn weer voedsel voor tal van andere dieren. Vissen, spinnen, vogels en vleermuizen en hebben allemaal muggen(larven) op het menu staan! Vallen muggen weg, dan valt er voor veel dieren ook een belangrijke voedselvoorziening weg.
Aquatisch onderzoeker, Richard Merrit schreef zelfs dat honderden soorten vissen hun voedingspatroon moeten aanpassen wanneer muggen zouden uitsterven. In het ergste geval sterven bepaalde soorten vissen uit. Dit heeft dan ook weer negatieve gevolgen voor de dieren die van deze vissen afhankelijk zijn voor voedsel. Zo kan het verdwijnen van een kleine mug, een hele kettingreactie in gang zetten.
Bestuiving
Bij bestuiving denken veel mensen eerst aan vlinders en bijen. Maar ook de mug speelt een rol in het bestuiven van gewassen. Het gaat dan vooral om gewassen die in een waterrijke omgeving voorkomen. Alleen vrouwtjesmuggen bijten voor bloed. Mannetjesmuggen zijn van andere voedselbronnen afhankelijk, zoals nectar. Zo verspreiden ook muggen stuifmeel van bloem naar bloem.
Veel van deze planten worden niet alleen door muggen bestoven, maar ook door andere insecten. Dus mocht de mug verdwijnen, betekent dit niet dat deze planten niet meer bestoven worden. We zien echter wel een achteruitgang van het totaal aan bestuivende insecten, dus die bijdrage van de mug is misschien toch niet onbelangrijk.
Wetenschap
We hebben nu vastgesteld dat muggen belangrijk zijn voor de voedselketen en de biodiversiteit. Maar wist je dat ze indirect ook heel nuttig zijn voor onze eigen gezondheid? Wanneer je gebeten wordt door een mug, injecteert deze een stofje waar jij die vervelende jeuk van krijgt. Dit stofje is een antistollingsmiddel, zodat de mug jouw bloed op kan zuigen.
Voor de medische wetenschap is dit stofje heel interessant. Het wordt gebruikt bij de ontwikkeling van medicijnen die bloedstolling tegengaan. Erg nuttig voor medicatie die wordt gebruikt na beroerte, bij trombose of bij een hartinfarct.
Klimaatverandering en de opkomst van gevaarlijke muggen
Muggen kunnen dus vervelend zijn, maar ook nuttig. Toch zijn er ook gevaren waar we rekening mee moeten houden. Door klimaatverandering verschuiven er namelijk steeds meer muggensoorten vanuit warme landen naar Europa. Deze soorten kunnen nieuwe ziektes meebrengen. Uit een rapport van het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC), blijkt dat het risico om virussen zoals dengue, zika en malaria op te lopen toeneemt.
Deze ziektes worden overgebracht door de Tijgermug, die oorspronkelijk niet voorkomt in Europa. Hoewel deze soort wel al geïntroduceerd is in Nederland, heeft deze zich nog niet permanent gevestigd in ons land. Door de opwarming van de aarde en klimaatverandering, is dit wel een terechte zorg voor de nabije toekomst. Wetenschappers zijn in ieder geval al flink op zoek naar methodes om deze gevaarlijke muggen en ziektes te bestrijden. Zo wordt er gewerkt aan vaccins, maar ook aan bestrijdingsmethodes voor de muggen.
Hoe voorkom je een muggenplaag?
De muggen die oorspronkelijk in Nederland voorkomen, willen we niet kwijt. Maar, niemand zit op een plaag te wachten. Zeker niet in je eigen achtertuin. Hoe voorkom je een muggenplaag? Het antwoord zit niet alleen in stilstaand water. Ook biodiversiteit en balans in het ecosysteem zijn van belang:
Stilstaand water
Uit onderzoek van Wageningen University & Research, blijkt dat Nederlanders rond hun eigen huis (vaak onbewust) meerdere kraamkamers voor muggen creëren. Dit kan zorgen voor overlast of zelfs leiden tot een plaag. Muggen hebben stilstaand water nodig om eitjes te kunnen leggen. Kraamkamers voor muggen ontstaan op plekken waar water een tot twee weken ongestoord in blijft staan. In jouw buitenruimte zijn dit bijvoorbeeld plekken zoals vijvers, regentonnen en vogelbadjes, maar ook een verstopte dakgoot of een volle gieter. Ook ín jouw woning kunnen kraamkamers ontstaan. Denk aan vochtige ruimtes zoals een kelder of een kruipruimte, waar soms een laagje water kan blijven staan.
Heb jij veel last van muggen in en om het huis? Ga dan eens op onderzoek uit in jouw buitenruimte en tuin. Waar het kan, kan je stilstaand water weg laten lopen of regelmatig verversen. In een vijver kan je een fonteintje of pomp installeren, zodat het water in beweging blijft. Binnenshuis kun je stilstaand water zo veel mogelijk verwijderen en zorgen dat je vochtige ruimtes of plekken droger maakt.
Biodiversiteit en natuurlijke vijanden
Als jij de natuur een handje helpt, kan zij jou ook helpen! In een omgeving met veel biodiversiteit, heeft de mug namelijk meer natuurlijke vijanden. In jouw vijver kunnen vissen, salamanders en kikkers je een handje helpen door muggeneitjes- en larven op te eten. In huis is de spin je beste vriend. Laat je spinnenwebben en spinnen hun gang gaan, dan zullen ze regelmatig muggen vangen in hun web.
De beste muggenverdelger is misschien wel de vleermuis. Eén vleermuis kan wel zo’n duizend muggen per nacht eten. Met een grote boom in jouw tuin of een vleermuizennestkast nodig je de beestjes uit om voor jou aan de slag te gaan. Ook vogels zoals huismussen en gierzwaluwen eten graag muggen.
De natuur helpt!
Zit het goed met de biodiversiteit in jouw tuin? Dan helpen al deze dieren jou graag om een muggenplaag te voorkomen! En vliegen er toch nog wat muggen rond? Weet dan dat zelfs de kleinste insecten nuttig zijn in ons ecosysteem. Wil jij weten wat je kan doen om de biodiversiteit in jouw buitenruimte te verbeteren? Check jouw groenscore en krijg tips op maat!
